چکیده
در خلال سبک های مختلف پوشش و لباس افراد یک جامعه، اطلاعات وسیعی از واقعیت های سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی آن جامعه نهفته است. بسیاری از تحولات فکری و فرهنگی جامعه ایرانی نیز از نحوه پوشش و لباس آنها قابل ارزیابی است. در دوره قاجار که با اوج انقلاب صنعتی و دگرگونی فضای فکری و فرهنگی اروپا مصادف شد، شاهد دگرگونی گسترده ای در عرصه پوشاک هستیم؛ تغییراتی که ابتدا در لباس مردان قاجار آشکار شد. بر این اساس آنچه به عنوان هدف در روند این مقاله پیگیری می شود، مطالعه و بررسی نحوه ی پوشش و لباس مردان قاجار و دگرگونی آن با توجه به دو دوره جداگانه (قبل و بعد از گسترش مناسبات با اروپا) است. این پژوهش با اتکا به روش تحلیلِ متون تاریخی انجام می شود و بررسی و تحلیل این دگرگونی بر مبنای تغییر مفهوم جنسیت در دوره ی قاجار و عوامل وابسته به آن صورت گرفته است. روش تجزیه و تحلیل در این پژوهش بر پایه ی تحلیل متن استوار بوده و گردآوری اطلاعات به روش کتابخانه ای و با تکیه بر منابع و اسناد مکتوب شکل گرفته است. طبق یافته های این پژوهش شاهد تجلی عناصر زنانه در سبک پوشش مردان در اوایل سلطنت قاجار هستیم؛ به طوری که فقدان بازنمایی های جنسیتی در آن به چشم می خورد. اما به تدریج و با تأسی از سبک لباس مردانه اروپایی که در آن زمان کاملاً از لباس زنان متمایز شده بود، دستخوش تحولات چشمگیری شد؛ تحولاتی که از جنسیتی شدن پوشاک حکایت می کنند.
واژه های کلیدی: دوره قاجار، مد و لباس، جنسیت.